Herkennen jullie moreel gedrag bij jullie hond(en) + filmpje

Bij wetenschappers die bezig zijn aan te tonen dat dieren ook gevoel hebben, meer zijn dan een stapeltje instincten, hoef je je denk ik niet zo snel zorgen te maken over het welzijn van de dieren.Ik denk dat deze aapjes maar even in het kooitje zaten en daarnaast een redelijk keven hebben want de onderzoeken kunnen natuurlijk alleen gedaan worden met aapjes die geestelijk inorde zijn.

Je moet geen 1 op 1 vergelijking maken als je dingen bij dieren / jouw eigen hond probeert te ontdekken want een dier is natuurlijk geen mens, heeft veel minder hersencapaciteit.

We hebben natuurlijk allemaal College tour gekeken vanavond waar Frans de Waal te gast was?

Voor degenen die de uitzending gemist hebben
http://www.uitzendinggemist.nl/afleveringen/1366784

Het valt me toch een beetje tegen dat op een hondenforum waar toch allerlei mensen zitten die menen iets van honden te weten, de reacties in dit topic beperkt zijn en afkomstig van een kleine groep.

.Dan haal ik hem even naar boven. Kom op reageren!

De emoties van honden wetenschappelijk verklaart.

 
 


 
Ben jij er van overtuigt dat je hond lacht? Of misschien denk je wel dat de hond zich schaamt als je ontdekt dat de hond op het tapijt heeft geplast? of vermenselijken wij de honden? kom er achter of je gelijk hebt! Leer de wetenschap achter de gevoelens van je hond.
Lachen.
Heb je ooit een hond horen hijgen tijdens het spelen en dat het net een binnenpretje leek? Dit kan waar zijn! Onderzoeker Patricia Simonet van het Sierra Nevada College ontdekte dat een bepaald soort hijgen, opgewonden uitademen zou wel eens een honden versie kunnen zijn van lachen. Haar team plaatste microfoons in een park en op een afstand namen ze de geluiden op die de honden maakten tijdens het spelen. Ze ontdekten een speciaal soort hijgen dat anders was dan normaal hijgen. Later speelden ze de geluiden af bij andere honden en deze honden begonnen gelijk te spelen na dat ze dit ''lachen'' hoorden. Verder ontdekten ze ook nog dat dit geluid ook rustgevend werkte bij honden in een kennel die stressvol waren.
Schaamte.
De meeste hondenbezitters kennen de veelbetekende tekens wel van ''niet veel goeds''terwijl ze weg waren: Het gebogen hoofd, de oren naar achter gebogen, de gebogen houding, en een melancholieke blik. Ook al zijn de vruchten van het slechte gedrag van de hond niet gelijk zichtbaar, zijn lichaamstaal lijkt te wijzen op gevoelens van schuld. Maar voor honden, is de emotie iets minder ingewikkeld dan de menselijke schuld of schaamte. 
De onderdanige houding van jou hond is het resultaat van een angstige verwachting; een verwachte disciplinaire maatregel. Het kan een reactie zijn op soortgelijk gedrag uit het verleden, of een verandering in je energie of lichaamstaal als je zijn acties ontdekt die hij net gedaan heeft. Jou directe reactie in enige disciplinaire situatie creëert een associatie voor jou hond. Hij weet nu dat zijn acties zullen leiden naar discipline of een strafmaatregel.
Jaloezie.
Een onderzoeker uit Australië Frederike Range ontdekte dat honden een bepaalde vorm van ''Fair Play'' kennen. Haar team begon met een groep honden die het commando ''poot'' al kenden en gaven een poot terwijl ze wisten dat ze daar geen koekje, snoepje of iets dergelijks voor kregen, maar als zij zagen dat sommige honden wel een beloning kregen en zij niet hielden zij er mee op! Honden zijn niet de enigste die zich beledigt voelen wanneer ze niet eerlijk worden behandeld. Een soortgelijk experiment werd ook bij apen gedaan en die vertoonden ook jaloers gedrag wanneer de één wel beloond werd en de ander niet. Het is zeer waarschijnlijk dat dit het gevolg is omdat deze dieren in een coöperatief vennootschap leven.
Verdriet.
Honden hebben niet op dezelfde manier verdriet als mensen. maar ze ervaren toch een bepaald verdriet als een lid van de roedel dood gaat. Als jou familie ervaart als er iemand overlijd, kan je hond misschien reageren door het weergeven van tekenen zoals angst, verlies van eetlust, depressief, veel of weinig slapen, of verlatingsangst. In 1996 voerden de Amerikaanse Maatschappij voor preventie van wreedheid tegen dieren een campagne ''rouwen van dieren'' en ontdekten dat 66% van de honden vier of meer gedrags veranderingen vertoonden na het verlies van een metgezel hond. Geef je hond de tijd om te leren omgaan met verlies. Dit onderzoek wees uit dat de meeste honden na ongeveer twee weken weer terug komen naar normaal gedrag maar bij sommige honden duurde het wel tot zes maanden. Jij kan je hond helpen, om door te gaan met de dagelijkse routine  en het aanvaarden van je eigen verdriet. Jou hond zal ook moeite hebben om door te gaan als jij het ook niet kan. Als je denkt dat de symptomen van de hond een gevolg zijn van een ziekte, ga dan naar de dierenarts om er achter te komen.
Vreugde.
Iedereen die honden gezien heeft die met elkaar spelen weten dat onze dierlijke metgezellen vreugde ervaren! De beroemde natuuronderzoeker Charles Darwin merkte op dat: "onder de verwachting van een groot genoegen, honden vliegen en springen in een extravagante manier, en blaffen van vreugde". Spelen helpt de honden om hun sociale band op te bouwen, en het bouwt een vertrouwensband op, en ze leren om samen te werken om een betere kans te maken om te overleven. Hun vaardigheden worden ook opgebouwd wat kan helpen bij de jacht en de paring.




Verklaard met een d....

Heb nog een ding wat ik me afvraag;

honden die 'meehuilen' met muziek

ik zelf twijfel tussen twee pistes;

ofwel wordt de hond zijn gehoor geprikkeld en roept het bepaalde klanken op die hij herkent als zijnde irritant of iets anders (angst, waarschuwing, groepsyell)
waardoor hij denkt dat hij mee een geweeklaag moet aanheffen.

de andere piste is dat honden ook een muzikaal gehoor zouden hebben en dus ook iets van 'emotioneel gevoel in hun lijf hebben.
ze proberen dan echt mee te zingen.

iemand?

Many people think of a dog’s howl as a canine attempt to make music because dogs sometimes howl when music is played or sung. Compared to wild canines, domestic dogs bark a lot more and howl only occasionally. Howling is actually a form of communication, which can indicate  loneliness  in an isolated dog, but often serves other social functions. Wolves howl to assemble the pack and also to reinforce the  identity  of the group. Upon hearing one animal howling other group members gather together and join in a song with their pack. The most familiar howl starts without any fanfare and produces a continuous prolonged sound. It may begin with a slightly higher pitch before moving to the main tone, and sometimes the pitch may lower toward the end of the howl. It has a sonorous, mournful sound to the human ear. However the canines participating in group howling seem to like it, which is probably why humans imagine that a group of howling dogs or wolves feel that they are engaging in the canine equivalent of a spontaneous canine jam session. 


 Scientific analyses suggest that canines have a sense of pitch. Recordings of wolves have shown that each will change its tone when others join the chorus. No wolf seems to want to end up on the same note as any other in the choir. This is why a dog howling along with a group of singing humans is instantaneously noticeable. He is deliberately not in the same register as the other voices, and seems to revel in the discordant sound he is making.
 The kind of human music that most often induces a dog to howl is produced on wind instruments, particularly reed instruments, such as clarinets or saxophones. Sometimes dogs can be induced to howl by a long note on the violin or even by a human holding a long note while singing. Perhaps these sound like proper howls to the listening dog and he feels the need to answer and join the chorus.
 Many experts think that dog’s don’t actually engage in their vocalizations to produce music, in the same way that we might sing or play a piano as part of an aesthetic experience. However, there are reports of dogs that had definite tastes in music and some sense of what constitutes good music. A Bulldog named Dan, was owned by Dr. George Robinson Sinclair, the organist at Hereford Cathedral in London. He was a friend of Sir Edward William Elgar, best known for writing Pomp and Circumstanceand Land of Hope and Glory. Elgar developed a fondness for Dan because he felt that the dog had a good sense of musical quality. Dan would frequently attend choir practices with his master, and would growl at choristers who sang out of tune, which greatly endeared him to the composer.
 Richard Wilhelm Wagner, best known as the composer of the series of four operas that make up The Ring Cycle, had a strong appreciation of the musical taste of dogs. He provided a special stool in his study for Peps, his Cavalier King Charles Spaniel. As Wagner composed he would play the piano, or sing passages that he was working on. The composer kept his eyes on the dog and modified musical phrases based upon how the dog reacted. Wagner noticed that Peps responded differently to melodies depending upon their musical keys. Thus certain passages in one key might cause an occasional calm tail wag, while passages in other keys might arouse an excited response. This put the germ of an idea in Wagner’s mind that ultimately led him to a device called the “musical motif.” The motif involves the association of specific musical keys with particular moods or emotions in the operatic drama. Thus in the operaTannhauser the key of E-flat major was linked with the concept of holy love and salvation, while E major is tied to the notion of sensual love and debauchery. In all of his subsequent operas Wagner came to use musical motifs to identify important characters and other aspects of the drama
 Research confirms that dogs have musical preferences and react differently to particular types of music. Psychologist Deborah Wells at Queens University in Belfast, exposed dogs in an animal shelter to different types of music. The dogs’ behaviors were observed when they listened to either a compilation of popular music (including Britney Spears, Robbie Williams and Bob Marley), classical music (including Grieg's Morning, Vivaldi's Four Seasons, and Beethoven's Ode to Joy),  or recordings by heavy metal rock bands such as Metallica. In order to see if it were really the musical aspects of the sounds that the dogs were responding to, they were also exposed to recordings of human conversation and a period of quiet.
The kind of music that the dogs listened to made a difference. When the researchers played heavy metal music the dogs became quite agitated and began barking. Listening to popular music, or human conversation, did not produce behaviors that were noticeably different from having no sound at all. Classical music, on the other hand, seemed to have a calming effect on the dogs. While listening to it, their level of barking was significantly reduced and the dogs often lay down and settled in place. Wells summarized her findings saying, "It is well established that music can influence our moods. Classical music, for example, can help to reduce levels of  stress , whilst grunge music can promote hostility, sadness, tension and fatigue. It is now believed that dogs may be as discerning as humans when it comes to musical preference."
Stanley Coren is the author of many books including:  Born to Bark, The Modern Dog, Why Do Dogs Have Wet Noses? The Pawprints of History, How Dogs Think, How To Speak Dog, Why We Love the Dogs We Do, What Do Dogs Know? The Intelligence of Dogs, Why Does My Dog Act That Way? Understanding Dogs for Dummies, Sleep Thieves, The Left-hander Syndrome

Hoop dat het Engels geen bezwaar is.

Leuk onderzoek; er waren er nog meer die het zich afvroegen

en interessante uitkomst.
noem het dan een muzikale emotie...

Engels geen bezwaar.

dit kon nog wel eens tegenvallen. want negatieve gevoelens zijn ook gevoelens. en als ik aantoon dat dieren negatieve gevoelens hebben, in hoeverre hebben mijn proefdieren dan een goed welzijn?

over moreel gedrag. als honden (of andere dieren) moreel zouden kunnen handelen, ga je er vanuit dat ze rationeel handelen en controle kunnen uitoefenen over hun daden en beslissingen. immers, anders kunnen ze niet besluiten al dan niet moreel te handelen

en zijn het bij mensen eigenlijk wel rationele overwegingen die zorgen dat wij moreel handelen? of worden we aangestuurd door factoren waar we ons (nog?) niet van bewust zijn? in dat geval, is de keuze voor het correcte en wenselijke (morele) gedrag wellicht niet (geheel) vrijwillig. moreel handelen vereist een vrije wil. kunnen we dan uberhaupt wel moreel handelen?


leuke discussie, dit 

Ik denk wel dat er bij honden sprake is van ratio, anders zouden ze ook niet zo samen leven met de mens.

Hadden ze niet kunnen koppelen (redeneren en vooronderstellingen maken, actie=reactie) op basis van interactie, dan was onze relatie met hen al lang op een dood spoor uitgelopen.

Walvissen hebben dat ook(ratio, evenals 'killer whales' die niet altijd mensen aanvallen...), net zoals andere 'hoog'geschakelde levensvormen (zoogdieren) maar die hou je niet zo makkelijk als huisdier, hoewel, een varken schijnt nog slimmer te zijn, alleen is de connotatie nog iets te pejoratief, waardoor het 'huisvarken' niet echt populair is.

En ja, ik weet wat je met ratio bedoelt Joop, en ook dat je dan pas moreel kunt handelen.(deel je mening)

Wanneer je het forum leest kom je voortdurend sociale eigenschappen tegen; jaloezie, agressie, angst, passieve agressie, onderdanigheid, trouw, vriendschap, liefde, trouw, blijdschap, verdriet , mededogen, medelijden etc.

Dan moet er een moreel besef (en gedrag) zijn, toch?

ps Mijn kleine teen was gebroken. Moos likte nadien steeds heel licht mijn teen. Dat had hij nooit gedaan.... Mooi!

je gooit nu wel wat begrippen door elkaar '

gevoelens = de bewuste beleving van emoties. een voorbeeld: verdriet, of vreugde. of dieren gevoelens hebben is nooit bewezen. volgens de huidige inzichten (analogiepostulaat) is het aannemelijk dat ze gevoelens hebben, vergelijkbaar met de mens. in ieder geval de hogere zoogdieren, diegenen met een redelijk ontwikkelde prefrontale cortex. 

het hebben van gevoelens zegt nog niets over het vertonen van moreel gedrag. dat vereist een zekere rationaliteit. handelen op basis van rede. controle uitoefenen over daden en beslissingen. kunnen dieren dat? kunnen mensen dat uberhaupt? ik denk (zoals Kiki) van wel. maar bewijs? er zijn bij mensen waarschijnlijk allerlei onbewuste factoren die bijdragen tot ons uiteindelijke (morele) gedrag. handelen we dan bewust?

als laatste: als jouw hond je teen likt, doet hij dat wellicht omdat hij instinctief wonden en ontstekingsprocessen zal likken. dat jij dat interpreteert als troostend gedrag, is iets anders 

Je hebt helemaal gelijk Joop . Medelijden, kan dat niet leiden tot moreel gedrag?

medelijden is een vorm van empathie 

het is aannemelijk dat empathisch gedrag voordelen oplevert voor de overlevingskansen van de betreffende diersoort, dus waarschijnlijk vertonen dieren dit inlevingsgedrag ook

empathie kan inderdaad leiden tot moreel gedrag, maar is geen voorwaarde hiervoor. dus of het bij dieren zo is? who knows... 

Leuk artikel 

Kan een dier goed van kwaad onderscheiden?
Geschreven op 28 januari 2012 om 08:15 uur door  Caroline Kraaijvanger 8


Goed en kwaad: zelfs voor ons mensen is het lastig. Maar hoe zit dat met dieren? Hebben zij een moraal?
Onze hond mag niet op de bank. Maar wanneer wij boven aan het werk zijn, ziet hij vaak zijn kans schoon. Hij springt op de bank en rolt zich op voor een middagdutje. Wanneer één van ons naar beneden loopt en de hond dat hoort, springt hij onmiddellijk van de bank af. Eenmaal beneden aangekomen, staat hij ons pal naast de bank met grote, schijnbaar onschuldige ogen aan te kijken. U zou zeggen dat de hond weet dat op de bank liggen niet goed is en dat hij zich er zelfs een beetje schuldig over voelt. Maar is dat ook zo? Of overschatten we de hond nu?
Goed versus kwaad
Het is een kwestie die wetenschappers al heel lang bezighoudt. En dan gaat het niet alleen om honden, maar om dieren in het algemeen. Wolven, apen en zelfs vissen. Weten zij het verschil tussen goed en kwaad?
Nuttig
Laten we voorop stellen dat het idee dat dieren moraal hebben helemaal niet zo gek is. Moraal is namelijk heel nuttig. Het houdt sociale groepen bij elkaar. Alleen als er regels zijn waar iedereen zich aan houdt, kan een groep functioneren. En aangezien veel dieren in groepen leven, is moreel gedrag dus helemaal niet zo onlogisch. Het regelt complex gedrag dat weer bijdraagt aan een sterkere band tussen dieren. Denk aan tolerantie, altruïsme, wederkerigheid, eerlijkheid, enzovoort. Dat dieren tot dergelijk complex gedrag in staat zijn, staat vast.


Een kapucijnaap. Foto: Luca5 (cc via Flickr.com).

Eerlijk
Zo blijken sommige dieren heel goed het verschil te weten tussen eerlijk en oneerlijk gedrag. In 2003 publiceerden wetenschappers een onderzoek met kapucijnapen. Ze leerden de apen dat ze een steentje konden ruilen voor iets lekkers. Vervolgens werden twee apen naast elkaar gezet en kregen de dieren de gelegenheid om een steentje te ruilen. De apen deden exact hetzelfde, maar één van de apen kreeg in ruil voor het steentje een grote beloning en de ander moest het met iets kleins doen. Dat is oneerlijk, natuurlijk. En de kapucijnapen hadden dat ook in de gaten, zo blijkt. De kapucijnapen die achtergesteld werden, reageerden fel. Ze weigerden mee te werken en gooiden het voedsel soms zelfs terug naar de onderzoeker. Blijkbaar voelen apen heel goed aan wat eerlijk of oneerlijk was, zo concludeerden de onderzoekers in het blad Nature .

Empathie
Ook medeleven is dieren niet vreemd. En steeds meer onderzoeken tonen aan dat dieren met elkaar mee kunnen leven. Een mooi voorbeeld is  een recentelijk onderzoek  onder ratten. Hieruit blijkt dat ratten echt met elkaar meeleven en elkaar helpen in nood. Zelfs als de rat er zelf niet direct baat bij heeft om een ander te helpen.
Straf
Straf vloeit voort uit moreel gedrag. Als een dier zich niet aan de regels van zijn groep houdt, kan dat leiden tot een flinke straf. En straffen: dat gebeurt ook in het dierenrijk, zo schrijven onderzoekers Marc Bekoff en Jessica Pierce in hun boek  Wild Justice . Neem bijvoorbeeld chimpansees. Chimpansees in de dierentuin beginnen pas met eten wanneer iedereen aanwezig is. Een chimpansee die te laat aanschuift, kan dan ook rekenen op een reprimande.


Een chimpansee. Foto: Afrika Force (cc via Flickr.com).

Ja!
Bekoff en Pierce verzamelden tal van onderzoeken die naar sociaal gedrag zijn gedaan. Ze gingen op zoek naar sporen van moreel gedrag onder onder meer wolven en mensapen. Op basis van al die onderzoeken trekken ze de conclusie dat dieren weldegelijk beschikken over wat zij noemen ‘een soort van morele intelligentie’. Om die conclusie te onderbouwen, maakten de onderzoekers onder meer gebruik van studies van Bekoff zelf. Bekoff bestudeerde gedurende lange tijd spelende honden. Hij legde hun spel op video vast en ontdekte dat de dieren er regels op nahouden om te voorkomen dat het spel uit de hand loopt en een stoeipartijtje menens wordt. Regel 1: wees duidelijk. Wanneer honden stoeien dan bijten ze en duiken ze op de ander. Dat kan heel gemakkelijk verkeerd overkomen. Want wat wil de hond nu? Spelen, echt vechten of paren? Vandaar dat honden voordat ze gaan spelen, eerst duidelijk communiceren wat ze van plan zijn. Dat doen ze door eerst door hun voorpoten te zakken en hun achterpoten recht te houden. Tijd voor regel 2: rekening houden met de ander. Soms is de ene hond groter dan de andere. Toch kunnen ze gewoon met elkaar spelen, want ze passen zich aan elkaar aan. De grote hond biedt de kleine hond ook kansen en geeft deze soms zelfs het idee dat deze wint. En dan komt regel 3: durf excuses aan te bieden en excuses te aanvaarden. Als een hond ‘fout’ gedrag vertoont, biedt hij zijn excuses aan door de houding aan te nemen waarmee hij eerder de ander uitnodigde om te spelen. De ander moet het excuus ook accepteren. En dan nog een belangrijke regel: speel niet vals. Uit onderzoek blijkt dat coyotes die niet oprecht excuses aanbieden of niet netjes communiceren over hun bedoelingen vaker gedwongen worden om hun leefgroep te verlaten. Het laat wel zien hoe belangrijk moraal is. Wie zich niet aan de regels houdt, kan zomaar verstoten worden. En alleen is ook maar alleen. En kwetsbaar.

SCHULDGEVOEL
Even terug naar het begin. Want hoe zit het nu met die hond die zo schuldig kan kijken. Voelt hij zich ook echt schuldig? Die vraag legden we Pierce natuurlijk voor. “Ik denk niet dat het per se een schuldgevoel is wat de hond of kat voelt. Ik denk dat gezelschapsdieren zoals honden sterk zijn afgestemd op onze emoties en vrijwel zeker reageren op onze boosheid of verbazing.”
Welke dieren?
We kunnen uit al het voorgaande in ieder geval concluderen dat dieren er regels op nahouden en dat ze zich (maar ook anderen) aan die regels houden. Het laat ook zien dat dieren weldegelijk iets van een moreel besef hebben. Natuurlijk gaat het dan niet om alle dieren, zo legt Pierce desgevraagd uit. Vooralsnog is van een aantal soorten bekend dat ze moreel gedrag vertonen. “Niet-menselijke primaten (met name mensapen), sociale carnivoren (de best bestudeerde soorten zijn wolven, coyotes en hyena’s), walvisachtigen (dolfijnen en walvissen), olifanten en sommige knaagdieren (ratten en muizen, bijvoorbeeld),” somt Pierce op. Ze verwacht dat we na nader onderzoek nog veel meer dieren aan dit rijtje kunnen toevoegen. “Het is aannemelijk dat moreel gedrag in veel sociale zoogdieren is ontstaan. En het is ook mogelijk dat rudimentair moreel gedrag ook in andere soorten wordt aangetroffen. Recent onderzoek onder vissen suggereert bijvoorbeeld dat ze een hoog cognitief niveau hebben en sociaal gezien zeer complex zijn.”


Hebben ook zij moraal? Foto: NOAA's National Ocean Service (cc via Flickr.com).

Exceptionalisme
De conclusie dat dieren moreel gedrag kunnen vertonen, wordt lang niet door iedereen met open armen verwelkomd. Sterker nog: Pierce kreeg met flinke kritiek te maken nadat ze haar boek  Wild Justice  publiceerde. Maar de onderzoekster begrijpt dat wel. “Ik denk dat veel mensen bang zijn om het menselijk exceptionalisme – het geloof dat mensen een unieke en door goden geïnspireerde plaats in het universum innemen – los te laten. Als we echt onderzoeken hoeveel we met dieren gemeen hebben en als we ons verwantschap (met die dieren, red.) erkennen dan maakt dat sommigen van ons heel ongemakkelijk. Het vraagt namelijk van ons dat we op een andere manier naar dieren kijken. Het vraagt van ons dat we op een andere manier naar onszelf – en naar onze moraal – kijken.”

Want wanneer we ervan uitgaan dat ook dieren een soort van moreel besef hebben, dan verandert dat heel veel. “Het betekent dat moraal een evolutionaire aanpassing is die dieren in staat stelt om te overleven en te gedijen in samenwerkende, hechte groepen,” vertelt Pierce. “Wij delen deze evolutionaire erfenis met andere wezens. En het betekent dat de moraal in de genen zit en dat onze voorliefde voor empathie, vertrouwen, samenwerking, altruïsme en eerlijkheid een cadeau van de natuur is.” Ook verandert het – zoals alle onderzoeken waarbij dieren verrassend intelligent uit de bus komen – onze kijk op andere soorten, zo benadrukt Pierce. “Dieren zijn zeer intelligente, emotioneel complexe en gevoelige wezens. We zouden ze als zodanig moeten behandelen.” Het lijkt er dan ook op dat wij mensen aan dit onderzoek naar moraal een nieuwe moraal overhouden…

.

.
De voorbeelden die wij hier aan dragen zullen natuurlijk geen sluitend bewijs opleveren maar reageer ééns op een zelfde manier op wat je in het filmpje ziet. Zou wat we daar zien anders uit te leggen zijn volgens jou?

als het gaat om negatieve gevoelens, is het antwoord: ja. bijvoorbeeld pijn. pijn komt voor in het dagelijks bestaan van dieren. als ik wil aantonen dat dieren pijn kunnen ervaren, is het oproepen daarvan dan als schadelijk voor die dieren te zien? ik denk van wel, het zorgt in ieder geval voor welzijnsaantasting




voor rationeel handelen is taal toch geen vereiste? het gaat om consistent handelen op basis van rede. 
over (de uiting van) morele gevoelens bij dieren. dat is iets anders dan het vertonen van moreel gedrag. in jouw voorbeeld: verontwaardiging ("hij geeft 'm gewoon een mep!"). en voor die verontwaardigingsreactie is wel degelijk eerst een inschatting nodig van de situatie (je ziet dat iemand een mep krijgt, je hersenen verwerken die informatie, vervolgens leidt de input tot een passend gedrag). jouw gedrag als omstander op die mep is namelijk geen reflex. er kan wel een reactie optreden zonder dat je tijd hebt om je gedrag te rationaliseren (bijvoorbeeld vluchten), maar dat kan nooit moreel zijn


uitzoeken of dieren (morele) gevoelens hebben is onmogelijk. we kunnen immers niet in hun hoofd kijken, je kunt hoogstens afleiden of je (moreel) gedrag ziet wat kan leiden tot de aanname dat dieren (morele) gevoelens hebben




ik trek geen conclusies, ik heb een aantal hypotheses. kernvraag is of we moreel handelen, omdat we aangestuurd worden door onbewuste factoren OF dat we echt bewust kunnen kiezen voor het correcte  (morele) gedrag. zit moreel gedrag wellicht deels verankerd in onze genen? en als we niet vrijwillig moreel gedrag vertonen, is ons gedrag dan eigenlijk wel moreel? aangezien moreel gedrag een vrije wil vereist... 


hier kun je uren over filosoferen 

Gaat het ook niet om het NUT van moreel gedrag? Gaat dat niet, zoals veel gedragingen uiteindelijk om de overleving van de soort?
Mens, hond, mier... verbale of non-verbale "taal", hoe dan ook bestaat er een soort van taal tussen de verschillende "soorten" . Zijn wij als mens met onze waarden en normen nu zo succesvoller dan vele andere "soorten"? 

Misschien, zijn we door ons rationeel handelen wel veel minder naar de moraal. maar zit er een zeer egoïstisch tintje aan. De mens eigen...

Misschien is de rest (de mens daargelaten), wel veel altruïstischer. Instinct dier-eigen, maar in hoeverre ook niet mens-eigen?

Verschillen we nu echt zoveel? Ik denk het niet, behalve dat de mens bijzonder destructief is voor zijn soort en alle andere soorten... Ondanks of dankzij zijn rationeel functioneren...

Leuk artikel:


Het kijken naar het gedrag van dieren roept vaak de vraag op of dieren ook emoties hebben en zich bewust zijn van wat er allemaal om hen heen gebeurt. 
Kunnen ze denken en hoe intelligent zijn ze? Hebben ze een vorm van zelfbewustzijn? Voelen ze empathie? En kennen dieren moraal?
Emoties
Wetenschappers zijn het er min of meer over eens dat emoties bij de mens fungeren als ‘gids’. Emoties als angst, verdriet en blijdschap vertellen ons namelijk welke situaties goed voor ons zijn en welke slecht. Als gevolg van een emotie reageren mensen op een situatie en passen hun gedrag daar op aan. Emoties zijn dus belangrijk voor ons functioneren. Uit onderzoek zijn basisemoties geïdentificeerd: woede, blijdschap, verdriet, afkeer, angst en verbazing.
Evolutionair gezien lijkt er geen reden om aan te nemen dat dit bij dieren anders zou werken, maar het is bij dieren moeilijk vast te stellen of ze emoties ook op dezelfde manier ervaren als mensen. Het is niet altijd duidelijk wat een dier voelt. Je kunt je dan ook makkelijk vergissen in de sterkte van zijn/haar gevoelens. Een dier dat nauwelijks reageert op een gebeurtenis kan toch veel pijn en angst voelen. Meer dan dat je zou verwachten op basis van zijn/haar gedrag. Zo is van prooidieren bekend dat zij geneigd zijn om pijnsignalen te verhullen om daarmee niet onnodig de aandacht van een roofdier te trekken. Aan de andere kant betekent de reactie van een dier op een pijnprikkel niet automatisch dat het ook een subjectieve ervaring van pijn heeft, ofwel bewust pijn voelt.
Zelfbewustzijn
Of dieren emoties op dezelfde wijze ervaren en begrijpen als mensen, hangt nauw samen met het hebben van een zelfbewustzijn. Het hebben van een zelfbewustzijn geeft aan dat er een mate van zelfherkenning en een zelfbeeld bestaat. Dieren een spiegel voorhouden is een test die dieren met een zelfbewustzijn scheidt van dieren die dat niet hebben. Het herkennen van je eigen spiegelbeeld duidt op zelfbesef, waardoor je onderscheid kunt maken tussen jezelf en een ander. Hogere niveaus van inlevingsvermogen zorgen ervoor dat individuen zich voor kunnen stellen hoe iets voor een ander is. Waarschijnlijk bezitten de meeste dieren wel een eenvoudige vorm van empathie, maar er zijn een paar diersoorten die echt onderscheid kunnen maken tussen zichzelf en een soortgenoot en zich daardoor daadwerkelijk kunnen inleven.
Kinderen kunnen vanaf achttien maanden zichzelf in een spiegel herkennen. Slechts van weinig diersoorten is bekend dat zij zichzelf in een spiegel herkennen. Naast mensen zijn alleen de bonobo’s, chimpansees, orang oetans en gorilla’s, de tuimelaardolfijn, de Aziatische olifant en de ekster geslaagd voor deze test. Deze soorten beschikken over speciale VEN-cellen, die verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van zelfbesef en empathie. Een kanttekening is echter op zijn plaats, de spiegeltest is een visueel experiment. Veel dieren kennen elkaar en zichzelf echter aan de hand van geuren of geluiden. Voor deze dieren zou een studie naar zelfherkenning op maat moeten worden gemaakt van de zintuigelijke wereld van het dier dat je onderzoekt. Hieronder vind je een filmpje van de spiegeltest bij chimpansees. Ook van  dolfijnen en  eksters  zijn er filmpjes van spiegeltesten.

Empathie
Bioloog  Frans de Waal , gespecialiseerd in primatologie en ethologie, heeft pionierswerk verricht op het gebied van verzoening en medeleven als diep gewortelde natuurlijke verschijnselen bij mens en dier. Er zijn studies van muizen, vogels, honden, mensapen, andere apen en mensen, die laten zien dat er een natuurlijke neiging bestaat tot compassie. Volgens De Waal voelen dieren empathie. Als je naar apen kijkt, zie je dat er sympathie, empathie en loyaliteit onder hen bestaat. Ze kunnen zich verplaatsen in de situatie van iemand anders en daarnaar handelen. Volgens hem zijn invoelingsvermogen en onbaatzuchtig gedrag, dat zowel bij dier als mens voorkomt, net zo belangrijk als ‘het recht van de sterkste’. Aangetoond is dat dezelfde oeroude hersendelen die bij mensen worden geactiveerd als we emoties voelen, ook te vinden zijn bij apen en zelfs bij ratten. Er zijn eigenlijk geen emotionele reacties van een mens die een aap niet heeft. Het enige waarvan (nog) niet kan worden aangetoond of apen ze ook hebben, zijn complexe emoties als schuldgevoel en schaamte, maar misschien zijn er wel equivalenten die er op lijken. Hieronder vind je een lezing van Frans de Waal die hij hield in november 2011. Een fimpje dat getuigt van empathisch gedrag bij honden, vind je  hier .

Intelligentie
Veel diergedrag suggereert intelligentie en inzicht, maar is in feite instinct. Wetenschappers zijn dan ook voorzichtig met het toeschrijven van mentale vermogens aan dieren. Intelligentie bij dieren is wel meer algemeen aanvaard dan emoties. Dat komt onder andere, omdat intelligentie bij dieren gemakkelijker te testen is dan emoties. Je kunt ze in het lab opdrachten geven en vervolgens hun gedrag observeren en zien hoe ze bepaalde problemen oplossen. Er is veel onderzoek gedaan naar de leervermogens van dieren, hun gevoel voor logica, abstract denken en hun taalvaardigheden. Het vermogen om te leren van ervaringen is een belangrijke voorwaarde voor intelligentie. Alle dieren kunnen – net als mensen – door interactie met de omgeving nieuwe positieve en negatieve associaties leren. 
Kritische onderzoekers werpen echter tegen dat dit leervermogen nog geen bewijs is voor intelligentie. Een dier hoeft namelijk geen besef te hebben van wat hij zojuist heeft geleerd. Slimmer is het als een dier zelf nieuwe oplossingen verzint voor problemen die op zijn pad komen. Zo wordt het gebruik van gereedschap gezien als bewijs voor inzicht, intentie en planningsvaardigheden. Critici zijn van mening dat ook het gebruik van gereedschap door dieren niet per se getuigt van intelligentie, omdat het simpele leermechanismen zijn waarvoor geen echte intelligentie of inzicht nodig zijn. Volgens Harvard-zoöloog Donald Griffin sluit het een het ander niet uit. Ook een handeling die je hebt aangeleerd door conditionering, kun je doelbewust uitvoeren. 

Dieren hebben een relatief getalbegrip, dat wil zeggen gevoel voor grotere en kleinere hoeveelheden. Het gevoel voor absolute getallen houdt bij dieren, net als bij mensenbaby’s, op bij vier. Volgens  Clive Wynne , hoogleraar psychologie, kunnen heel veel dieren logisch denken. Eekhoornapen, vogels en ratten zijn volgens hem in staat tot deductief redeneren. Sommige dieren, zoals dolfijnen en resusaapjes, zijn ook in staat tot abstract denken. Het betekent dat je kunt nadenken over je eigen gedachten, dat je een juiste inschatting kunt maken van je weet en niet weet.
Veel wetenschappers zien taal als voorwaarde voor denken. Zonder taal zijn er volgens hen geen woorden en zonder woorden geen gedachten. Verschillende onderzoekers hebben dieren geprobeerd te laten praten. Verschillende apen leerden in de jaren 70 symbolentaal en konden binnen een aantal jaar meer dan honderd symbolen gebruiken. Critici wilden echter ook zien dat dieren grammatica gebruikten. Zie ook de pagina  Taalonderzoek bij dieren .

Volgens James L. Gould, hoogleraar ecologie en evolutiebiologie aan de Princeton universiteit, zijn mentale vermogens onvergelijkbaar: elke diersoort heeft in de loop van de evolutie vaardigheden ontwikkeld die nodig zijn om te overleven in zijn omgeving. De cognitieve uitrusting van een bij is daarom even functioneel als de onze. Ons begrip van dieren wordt bovendien door ons eigen denk- en waarnemingsvermogen beperkt.

Hieronder vind je een filmpje van Chaser, een hond die meer dan 1000 woorden kent.

Het Amerikaanse programma  Nova Science  zond de documentaire Smart Animals uit. Klik hier voor  deel 1 ,  deel 2 ,  deel 3  en  deel 4  van de documentaire. 
Andere filmpjes over slimme dieren op YouTube:

Olifanten die samenwerken
BBC Dolphins Deep Thinkers
Papegaai Alex
Vissende vogel


Moraliteit
Volgens de Amerikaanse bioloog  Marc Bekoff  zijn dieren morele wezens die net als mensen het onderscheid kunnen maken tusen goed en kwaad. Veel dieren zijn sociale wezens en hanteren een morele code die onontbeerlijk is voor de instandhouding van de complexe sociale relaties in de groep. Zoals bij mensen geldt ook bij dieren fair play, wat een uiting is van moraliteit. Ook apen die elkaar vlooien of voedsel geven, geven blijk van fair play. Het betekent echter niet dat dieren eenzelfde moraliteit hebben als mensen. De moraliteit van een hond is niet dezelfde als die van een mens of van een wolf. Moreel gedrag is erg subtiel en kan zelfs binnen eenzelfde soort verschillen. Ook tussen mensen zijn er verschillen in moraliteit. Hoe socialer een dier, hoe complexer en subtieler zijn moreel gedrag zal zijn. Moraliteit is vooral belangrijk voor het individu, minder voor de populatie. Als een dier niet fair is, wordt het door de groep uitgesloten. De meeste bewijzen van moraliteit stammen van onderzoek bij zoogdieren, maar de bioloog Bernd Heinrich vermeldt ook moreel gedrag bij vogels. Over andere dieren bestaan geen gegevens. De emotionele basis voor moreel gedrag is dat dieren iets voor elkaar voelen. Ze zijn lief voor elkaar en medelevend. Zo blijkt uit labexperimenten dat ratten niet eten als ze merken dat daardoor andere ratten een elektrische schok krijgen. De dieren maken een keuze. Klik  hier  voor een interview met Marc Bekoff.
Volgens Frans de Waal vertonen dieren gedrag dat wij als moreel zouden bestempelen. Zo zijn er sociaal levende dieren die elkaar troosten, dieren die de zwakkeren helpen, houden dieren zich aan regels en tonen ze rechtvaardigheidsgevoel. Volgens de Waal zit moraal ingebakken in onze natuur en is deze vanuit de evolutiebiologie verklaarbaar. Moraal maakt het leven in groepen mogelijk. Zie hierover ook zijn boek 'De Bonobo en de tien geboden. Op zoek naar humanisme bij de primaten' (2013).
Bronnen/Meer weten?
Over emoties, zelfbewustzijn en moraal


Bekhoff, M., Het emotionele leven van dieren, 2008
Bekhoff, M. & J. Pierce, Wild Justice - The moral lives of animals, 2010
D’Have, H.,  Ook dieren kennen gevoelens en moraliteit , in EOS Magazine, januari 2010
Masson, J.M. & S. McCarthy, Wanneer olifanten huilen, 1997
Masson, J.M., The pig who sang to the moon: the emotional world of farm animals, 2004
Peterson, D., The moral lives of animals, 2011
Vos de, P. , Emoties bij honden, 2010
Waal de, F., Diverse  boeken  over het gedrag van apen


Over intelligentie bij dieren

Boysen, S., De slimste dieren van de wereld,  2009
Coren, S., Hoe slim is mijn hond?, 1994/2006
Gould, J.L. en C.G. Gould, Het dierenbrein. Bewustzijn, leergedrag, inzicht en intelligentie bij dieren, 2006
Grind, W. van de, Natuurlijke intelligentie: over denken, intelligentie en bewustzijn van mensen en andere dieren, 2007 (gratis  download )
Neut, van der D.,  Kunnen dieren denken? , in Psychologie Magazine april 2007
Reader's Digest, Intelligentie in het dierenrijk, 1994
Ruby, C., Hoe slim is jouw dier? De fascinerende intelligentie van dieren, 2008
Wynne, C. D.L, Denken dieren na?, 2006

.Dat denk ik ook, men houdt zich aan "sociale" regels of normen, wanneer het ons of, in het geval van de mens MIJ, verder brengt...

Overige dieren houden zich beter aan de regels, immers uitstoting is een reële kans... anders dan bij mensen.

Dan zou je, denk ik, eerder moreel gedrag eerder bij dieren verwachten....

UPJE

Tja, misschien ligt het moraal bij de meeste dieren, en dan vooral in kudde/roedel verband velen malen hoger als bij de mens?!

Anderzijds, zie ik een groep stokstaartjes waarvan het mannetje s'nachts, wanneer zijn harem in diepe slaap is.. de hort op gaat om ergens een verstoten, eenzaam vrouwtje te scoren. 
gewoon omdat hij zin heeft en deze vrouwtjes altijd gewillig zijn (zulke vrouwtjes hopen dat ze mee mogen ze mee naar de roedel en geaccepteerd worden).. zulk een tafereel,  dan zakt mijn broek toch werkelijk af!

Het vrouwtje wordt gepaaid en gestreeld tot ze toegeeft. Het mannetje kan heerlijk vreemdgaan en smeert hem weer wanneer dit vrouwtje slaapt. Om vervolgens als de vermoorde onschuld wakker te worden te midden van zijn eigen harem.

Moraal? Oh' wel degelijk, dit mannetje gaat stiekem en geraffineerd te werk, alsof hij weet dat dit gedrag niet toegestaan is. 
Hilarisch om te denken dat wij mensen dus monogamie hebben uitgevonden. Monogamie bestaat dus ook wanneer je dus met meerdere vrouwen intiem mag zijn, zoals dit stokstaartje.

En dan toch nog buiten de deur willen eten!!! 

Die mannen toch! ha,ha,ha!

SUZAN, het verhaal van de heggemus...

Ze ziet haar minnaar in de heg, laat zich "nemen" door haar man.... Daarna laat ze zich "nemen" door haar " minnaar" , manlief pulkt 't sperma er uit....

Dat is ook een manier...

ik denk ook dat moreel gedrag evolutionair nut heeft (gehad). de mens is als soort toch wel erg succesvol. maar aan de andere kant: dat zijn bacteriën ook... dus of ons succes nou voortkomt uit moreel gedrag  ?

Ik heb nu niet veel meer toe te voegen (mijn ratio staat op een laag pitje )

maar vind het verloop heel interessant.

Ik mis absoluut de kennis om diep op dit onderwerp in te gaan. 
Moraal is sowieso lastig om kant en klaar uit te leggen. Is moraal mede verantwoordelijk voor een succesvol bestaan, met grotere overlevingskansen? ongetwijfeld wel.. al maakt het ons soort ook weer zwakker.
 
Ja, bacterien en virussen zijn ook succesvol, kijk alleen maar hoe ze steeds resistenter raken tegen antibiotica's en desinfectans. 
Dat is toch een evolutie die ik bij de mens niet kan bespeuren. Volgens de cijfers worden we steeds ouder maar daarbij wordt weggelaten dat dat hoofdzakelijk door de medische ontwikkelingen komt.

Te bedenken dat je 75 jaar geleden kon overlijden aan een blaasontsteking. Ik heb er wel 10 gehad geloof ik!
Ik bespeur geen resistentie bij de mens, zonder chemo, antibiotica en diverse inentingen en medicaties lijken we kansloos.

Maar nu dwaal ik toch wel af van het 'moraal' gebeuren!

afdwalen of niet, het is wel een interessant punt... wellicht evolueren wij niet meer zo traditioneel, in ieder geval niet meer zoals Darwin het beschreef... en virussen en bacteriën gebruiken misschien nog wel die "traditionele" manier. wij mensen evolueren natuurlijk wel, want evolutie is een continu proces, maar onze huidige selectiecriteria zijn heel anders dan vroeger. want nu word je ook met een hartafwijking 60 en kun je jezelf dus voortplanten, waardoor je andere genetische eigenschappen doorgeeft dan als je 4000 jaar geleden had geleefd (dan was je doodgegaan, dus had je niet veel eigenschappen kunnen doorgeven). en ook kiezen heel veel mensen er bewust voor om zich niet voort te planten (terwijl ze misschien eigenschappen bezitten die heel nuttig zouden zijn, who knows)

maar uiteindelijk zijn we als soort wel een van de meest succesvolle in de geschiedenis van deze planeet, en we worden inderdaad steeds ouder, dus we doen het eigenlijk heel erg goed. en wellicht bestaat er over 50000000 jaar helemaal geen moreel gedrag meer, want dat is dan helemaal niet meer nodig voor onze overlevingskansen 

Ow ja....na telling kwam ik bij de implosie van onze aller ZON uit...

moeten we dan nog ons best doen? of zitten we dan niet meer bij moreel, maar bij existentiëel....

Rete interessant filmpje. Het doet me denken aan de discussie die we eerder over zelfbewustzijn in dieren en honden hebben gehad. Moraliteit toucheert dat onderwerp zeker wel. Met name ook interessant hoe in de laatste minuut de Waal nog ingaat op evolutie en niveaus van ontwikkeling van moraliteit en complexiteit.

Eens op genetisch gebied, hoewel we op sociaal gebied meer gelijken met honden en wolven dan met mensapen.

Haha, zal ik dan ook maar even reageren.. gezien ik dit filmpje ook al eens had gepost haha (http://www.hondenpage.com/hondenforum/158359/leuk-filmpje-over-moreel-gedrag-bij-dieren!.php)

Ik vind het een zeer interessant filmpje, echt leuk om te zien.. Ik lees momenteel ook boeken over emoties bij dieren (Animal manifesto / emotional lives of animals Marc Bekoff).. Heel interessant!

het 2e filmpje dat je op deze pagina gepost hebt, heb ik nog niet gezien, maar ben ik zeker benieuwd naar. Ook heb ik gehoord dat in het boek van Miklosi (dog behaviour, evolution and cognition) veel geschreven is over emoties bij dieren..ben ik ook heel benieuwd naar.