Hond 8 maanden wordt agressief? Help

Hoi Allen,

Sinds december hebben we onze hond Bo in huis, nu zijn we wel eens tegen probleempjes aangelopen en meestal zie ik op hp topics voorbij komen met goede tips en is het zo opgelost. Maar nu weet ik het even niet meer. Het zal een lang verhaal worden maar hopelijk hebben jullie advies voor me.

Bo is een border collie van bijna 8 maanden super lief, over enthousiast (daar werken we hard aan) en heel speels. Maar nu begint hij toch wel probleemgedrag te vertonen. Een week of drie geleden zijn er binnen twee dagen tijd twee honden naar hem uitgevallen aan de riem zonder aanleiding (zijn broertje en een jack russel waar hij eerder geen problemen mee had). Nu merkten we al dat hij dat gedrag na begon te doen. Telkens heel hard foei geroepen en meteen bij ons geroepen/teruggehaald met de riem. Maar gisteren was echt het toppunt. 

We hadden voor de eerste keer cursus met hem (laat, ik weet het, maar de wachtlijst was 4 maanden en we wilden heel graag bij deze hondenclub). Het begon al meteen dat hij helemaal hyper werd van al die onbekende prikkels. Met veel blaffen en trekken aan de riem tot gevolg. Tijdens het onderdeel vrij (spelen met het speeltje) kwam er een hond van een andere groep achter mij doorlopen met zijn baas. Uit het niets vliegt Bo erop af met een boel gegrom, natuurlijk meteen boos foei geroepen, volgens de trainer mocht dat nog wel wat bozer en duidelijker.

Vervolgens moesten we in een grote cirkel gaan staan, de trainer koos een stafford pupje van 4/5 maanden om langs alle honden te lopen om ze op een goede manier te laten kennis maken (snuffelen, niet meteen willen spelen). Toen hij bij Bo kwam ging het in eerste instantie goed, de trainer wachtte bewust wat langer en toen de stafford wat meer naar voren kwam om kennis te maken viel Bo weer met luid gegrom naar hem uit. Zonder aanleiding dat was wel duidelijk. Vervolgens vliegt de trainer op Bo af, grijpt hem in zijn nek, legt hem op zijn rug, schreeuwt tegen hem, geeft nog een keer een flinke ruk en laat hem weer los. Vervolgens roept hij dat wanneer de baas niet goed corrigeert hij het wel doet en dat gaat dus op die manier. Ik was er nogal van geschrokken want ik geloof niet in lijfelijk straffen. (Tranen schieten nu weer in mijn ogen) Aan de andere kant mag Bo absoluut niet zo reageren op andere honden, de stafford is notabene nog echt een pupje en deed echt niks verkeerd. Maar is dit nu echt de beste manier om hem te corrigeren? Toen ik later mijn hand optilde om hem met een snoepje af te leiden kromp hij van schrik in elkaar. 

Later aan de trainer gevraagd hoe ik het gedrag kon voorkomen. Hij zei dat ik Bo niet zelf met andere honden kennis moet laten maken. Bo naast me laten zitten en vervolgens mag hij rustig snuffelen wanneer ik het zeg. Als hij dan toch weer uitvalt meteen op zijn rug leggen. 
Wat denken jullie, is dit echt de beste manier en ben ik gewoon overgevoelig?
Moet ik wel blijven trainen op een club waar ze dit een normale correctie vinden?
Wellicht heeft het er niks mee te maken maar zou ik castratie in overweging moeten nemen om hem minder dominant te maken? Ik ben zelf niet zo'n voorstander van castratie dus dat doe ik liever niet.

Hopelijk heeft iemand tips, ik zou het erg waarderen

Brrr... Krijg er de kriebels van... Ik zou geen voet meer over de drempel van die hondenschool zetten. 

Hoe je het gedrag kunt ombuigen, daar heb ik helaas geen kaas van gegeten. Maar misschien is een gedragstherapeut een idee? Je kunt hier beter nu mee starten dan als hij een keer echt heeft gebeten. Zou ik het geld van de cursus daar in stoppen.. 

Je hond vindt andere honden eng. En jullie reactie op zijn angst verergert zijn gedrag. 

Moet je je voorstellen dat je iets zo eng vind dat je hysterisch reageert en degene op wie je zou moeten vertrouwen geeft je ongenadig op je sodemieter.

Vier maanden op de wachtlijst bij die hondenclub en dan gaat het er zo aan toe??

Dat zou ik ook verschrikkelijk vinden als zo'n trainer mijn hond zo zou corrigeren.

En wat dan...ik denk dat ik een andere hondenschool zou zoeken waar ze positief trainen.

Alle honden aan de riem en dan met elkaar laten kennismaken in zo'n kring heb ik ook nog nooit meegemaakt, dat dit zo gaat op een hondenschool.

Wat je nog kan proberen is juist je hond niet laten snuffelen als hij aan de riem zit.

Beter om je hond dan af te leiden met een voertje of speeltje als er een hond gaat passeren.

En dan heel goed belonen als het goed gaat.

Volgens mij zijn border collies hele gevoelige honden en baasgericht, dat zou toch hartstikke zonde zijn als je hem zo moet corrigeren, dan zou hij al het vertrouwen in jullie kwijtraken en juist zijn gedrag verergeren.

Ik zou in geen geval nog naar die hondenschool gaan, maar een andere gaan zoeken, en het gebeurde voorleggen. Als je aangeeft in welke regio je woont kan iemand je misschien iets aanraden?

Mbt het uitvallen is het misschien interessant om je te verdiepen in lichaamstaal/kalmerende signalen van een hond.

Ik heb veel gehad aan het boekje van Turid Rugaas.

Op het moment dat je hond uitvalt is er namelijk al van alles gebeurd, en ben je achter de feiten aan aan het lopen, je hond voelt zich niet prettig en krijgt geen steun, maar op zijn donder.

Edit, ik zie dit niet als een agressieve hond.

Hoi,   Ik heb maar 1 advies voor je, zoek een andere hondenclub.   De correctie die uitgevoerd werd ziet je hond als een ernstige bedreiging, en doet meer kwaad dan goed.   Mensen zijn helemaal niet in staat om zo te corrigeren, en zou het uitvallen naar andere honden alleen maar verergeren.   gr. tommy    

Border collies zijn erg gevoelig! Wat die trainer heeft gedaan is echt onvergeeflijk!

Een bange hond straffen moet je echt niet doen, ik zou stoppen bij die cursus en zelf gaan trainen. Misschien met andere honden oplopen die hem negeren zodat hij op zijn tempo kan wennen aan de aanwezigheid van andere honden.

Maar het op deze manier forceren maakt het alleen maar erger...

Ook ik zou hier niet meer terugkomen. Wat een mafkees zeg, zo ga je niet met pups (of honden in het algemeen) om. En voor een trainer vind ik dit helemaal uit den boze.

En wat Wendy ook zegt; je pupje vindt het eng/spannend, laat dat weten door te blaffen en krijgt vervolgens gigantisch op zijn sodemieter... Nee, dat is ook niet mijn ding.

Zoek een andere hondenschool!!!!! Wat jouw trainer heeft gedaan bij jouw hond kan écht niet.... Borders zijn enorm gevoelige rassen en je maakt ze echt kapot als je op deze manier met ze omgaat... Ga opzoek naar een hondenschool die wél positief traint!

Waarom wilde je persé deze hondenschool?   De trainer ging over de grens van je hond door hem nog dichter bij te laten komen (aan de riem ook nog eens!!) en liet het escaleren. Vervolgens krijgt hij op zijn donder. Een tipje: benader andere honden met een boog en benader ze niet direct. Leer je hond het commando "let op" met een snoepje en wanneer ze contact maakt met de andere hond vraag je haar aandacht met "let op" en loop je weg van de hond. De afstand tussen jouw hond en de vreemde hond kan je dan elke keer kleiner maken, maar begin groot.

Wat een hondenschool, daar zou ik niet eens op de wachtlijst willen staan...die gaan totaal in de fout en hebben duidelijk geen idee waar ze mee bezig zijn. Dat zou die trainer met mijn hond niet moeten riskeren of ik zou hem eens corrigeren

Met dit soort aanpak gaat het gedrag niet verbeteren, wel integendeel ! Voor mij is jouw hond absoluut geen agressieve hond, misschien zelfs eerder onzeker. Ga op zoek naar een hondenschool die op een positieve manier traint, wacht daar niet mee !

Bedankt voor de eerste reacties! Dit bevestigd toch wel mijn gevoel dat dit niet de juiste manier is en dat het geen normale gang van zaken is. Stiekem had ik ook het vermoeden dat hij het eng vind (en ook wel overprikkelt was).

Dat afleiden ga ik toepassen, gewoon hem leren niet te reageren op andere honden als hij aan de lijn is. Los gaat het namelijk wel goed En ik ga vanavond eens kijken naar literatuur over lichaamstaal/kalmerende signalen.

Ik woon in Eindhoven dus als iemand tips heeft voor een goede hondenschool/gedragstherapeut heel graag! Het zelf trainen gaat wel heel goed alleen het luisteren met afleiding en het afremmen van zijn enthousiasme met mensen (opspringen, piepen, zichzelf opdringen) lukt ons niet alleen dus hulp van een goede trainer kunnen we gebruiken

https://www.hondenpage.com/honden-encyclopedie/wid_335-Kalmerende-Signalen.php

Dit artikel komt uit de encyclopedie van HP.

Overigens vertoont mijn hond ook ander gedrag aan de lijn, dan wanneer hij los is, valt dan soms ook uit.

Wat ik doe, als ik bv een hond zie aankomen waarvan ik weet dat hij erop kan reageren, zijn aandacht vragen ( kijk eens, zeggen wij dan altijd) en dan belonen.

Of bv wat brokjes op de grond gooien.

Ik merk dat hoe minder succes hij ermee heeft (het uitvallen) hoe makkelijker hij zich laat afleiden. Dat geeft voor mij aan dat het ook een zelf belonende gewoonte is.

Het vraagt wel van je dat je heel goed je omgeving in de gaten houdt, en goed gaat timen. Want die brokjes krijgt ie niet als ie heeft staan blaffen natuurlijk.

Bij sommige honden werkt het om hem achter je te nemen, of door je knieën te zakken en te kalmeren. Hier had dat geen succes, omdat mijn hond veel te sterk is....

o verschrikkelijk zeg bij mij zouden ook de tranen in de ogen gesprongen hebben. Je pup is idd nog angstig, en vind het spannend allemaal. Meestal is wat afstand houden een goede oplossing.

Voor buiten zou ik hem ook leren dat hij bij jou blijft en hij pas naar andere honden mag als het jou een goed idee lijkt. Veel bordercollies zijn ook veel liever gericht naar hun baasjes dan naar andere honden. Volgens mij begrijpen veel andere honden de lichaamstaal van een bc niet altijd en kan dit ook voor problemen zorgen.

Hier nog een paar leuke intressante links om door te nemen

http://www.youtube.com/watch?v=00_9JPltXHI&list=PLmtW-mBf6vdFv7pLuwej0UQ106f2be26i

http://kynoblog.com/artikelen/kalmerende-signalen-de-kunst-van-het-overleven

Gelijk een andere hondenschool zoeken! :D

Juist wanneer je zo 'verkeerd!' reageert, leert je hond dat hij nog meer reden heeft om andere honden goed op afstand te houden/weg te jagen. Want een andere hond betekent: boze baas en een hoop stress.

Ik begrijp jouw idee.. je hond mag niet zo reageren. Maar het is dan belangrijk dat je erachter komt waarom hij zo doet. Want hij doet het niet na. Hij heeft gewoon geleerd dat honden ook wel eens minder leuk kunnen reageren en is daar onzeker door. Om te voorkomen dat honden hem wat doen, doet hij nu zo om andere honden op afstand te houden.

Ipv hem te leren dat hij zich moet verdedigen, zou ik je aan te raden het om te draaien en hem te leren dat hij op jou kan vertrouwen en dat andere honden gewoon gepasseerd kunnen worden. Jij beschermt hem, brengt hem niet in moeilijke situaties, haalt hem uit moeilijke situaties als je daar per ongeluk toch in komt en zo leer je hem dat er 'niets naars' meer gebeurt bij het passeren van een andere hond. Dus dat hij zich niet meer hoeft te verdedigen. (daar ben jij voor ;) )

En natuurlijk nooit meer boos worden als hij toch eens uitvalt. Gewoon kort nemen, doorlopen en zo snel mogelijk (maar rustig) uit de sitatie halen. Dan weet je dat de afstand duidelijk te klein was en dat je een paar stappen terug moet nemen.

Het uitvallen zou je namelijk moeten voorkomen door ruim op tijd de ruimte op te zoeken. Honden uit de weg gaan, ruime bogen er omheen en daarbij proberen dat je hond zjin aandacht op jouw richt. (met stem afleiden en ook belonend toespreken als hij dan naar jou kijkt en niet naar de andere hond.) Let goed op zijn reactie en bij tekenen van spanning vergroot je de afstand.

Je kunt extra belonen met wat lekkers wanneer hij bijvoorbeeld netjes naast loopt en een andere hond negeert. Dit geeft ook weer meer positiviteit aan andere honden.

Dat op de hondenschool staat er ook los van, maar het zal helaas een hele nare ervaring voor hem (en jou!) zijn geweest. Als je een andere hondenschool benadert zou ik dit ook zeker noemen, zodat zij ook weten dat je hond waarschijnlijk al heel gestresst zal reageren daar, omdat hij nu een "verpest" beeld heeft van een cursus :'( (Geen verwijt naar jou toe hoor!)

8 maanden, volop aan het puberen waarschijnlijk, hormonen, drukke andere honden in de groep, dus ja.. dat is niet iets dat hem rustig maakt.

Juist nu is het belangrijk dat hij jou gaat vertrouwen en niet zijn eigen plan trekt. En dergelijke manieren van corrigeren maken heel veel kapot tussen jou en je hond.

Ik zie je hond ook zeker niet als agressief, eerder angstig. Verplaats je eens in hem en bedenk wat hij zich herrinnert aan een ontmoeting aan de lijn: Boze hond, heel boos baasje, geschreeuw, gestress .. enz. Dus ja, komt er weer een hond dan zal het weer zo kunnen gaan, dus dat wil hij voorkomen en hij wil die hond graag op afstand houden.

Laatste aanvulling: Een kennismaking aan de lijn zou je eigenlijk altijd moeten voorkomen. Het is vaak zo onnatuurlijk en honden kunnen heel weinig communiceren om te vertellen dat ze goede bedoelingen hebben. Voorbeeld: Honden die los zijn lopen met een boog op elkaar af en kunnen zo hun zijkant tonen (vaak draaien ze ook zijlings om elkaar heen) Hiermee geven ze aan "goed volk" te zijn. Een hond die een andere hond recht van voor benadert zegt namelijk het tegenoverstelde. Bij een ontmoeting aan de lijn hebben honden vaak geen vrijheid om zijlings/met een boog elkaar te benaderen. Ze worden gedwongen recht op elkaar af te lopen waardoor ze elkaar eigenlijk gedwongen vertellen dat de andere hond beter op kan passen. Dit is al gespannen.

Steun je hond, wordt niet meer boos en zoek een andere hondenschool die werkt vanuit het positief opvoeden. :)

Gr. Alexandra

Tommie: Dit is een hondenclub die al 40 jaar bestaat, ruim 400 leden heeft en ik hoor er vaak positieve verhalen over. Daarnaast bieden ze ook de vervolgcursussen aan GG etc. dat sprak me erg aan omdat de trainer dan meegroeit met de hond. 

Blijkbaar hebben we toch een verkeerde keuze gemaakt. 

S@nt@: bedankt voor de link en de tips. Ik merk bij Bo dat hij al vanaf grote afstand in focus raakt (de typische border collie staar) het is erg lastig hem daar uit te brengen, afleiden met snoepjes werkt 2 seconden en dan focust hij zich opnieuw volledig op de hond (of mens maar daar wil hij vooral door aangehaald worden) Het commando kijk gebruiken wij daar inderdaad ook voor.

Ook het proberen zijn zicht te blokkeren werkt tot nu toe nog niet, het wordt dan net een dansje met een hond die persé om me heen wil kijken

Afleiden met een speeltje zal misschien beter werken, Zal dat eens toepassen. 

Alexandra, wat een uitgebreide reactie dankje!

Wat ik wel erg lastig vindt is dat hij wel interesse heeft op een andere hond vanaf een afstand heeft hij volledig de focus staan zijn oren vrolijk naar voren en zijn staart is hoog. Maar ik denk dat je gelijk hebt wat betreft de afstand want zodra de hond een meter of 5 van hem af is gaan zijn staart en kop omlaag. 

Belangrijkste voor nu is dus om geen ontmoeting te hebben met andere honden aan de riem, oefenen met afleiden (het pad voor mijn huis is maar 2 meter breed en ongeveer 200 meter lang zonder uitwijkmogelijkheden dus ontmoetingen voorkomen zal nooit helemaal lukken, maar het laten snuffelen stopt vandaag) en z.s.m. een andere hondenschool te zoeken.

Juist wanneer hij focust zou ik het doorbreken. Hem leren dat een andere hond betekend dat hij aan de lijn gewoon niet reageert. Dus wanneer hij focust aandacht vragen, het liefste het moment ervoor al maar dat zal je niet altijd voor zijn in de praktijk.

Misschien kan je hem op het smalle pad aan de zijkant laten zitten terwijl jij aandacht vraagt terwijl je een andere hond tegenkomt.  Wanneer je langs loopt is zijn aandacht vragen moeilijker en krijgt hij weer de kans een slechte keus te maken -> uitvallen.

Oef,dat klinkt niet bepaald als een goede,positieve hondenschool??!

Was je er niet gaan kijken,voordat je pup in huis kwam??
Als de aanpak je niet aanstaat,wanneer je tijdens de voorbereidingen op de komst vd pup,van een bepaalde hondenschool,kun je je verder gaan orienteren en als je dan uiteindelijk een school hebt gevonden die je wel aanstaat,na een bezoek en kennismaking,kun je,wanneer de pup thuis is gekomen en er aan toe (met 9 a 10 wk bv) met een gerust hart naar de hondenschool gaan omdat je weet hoe het eraan toe gaat! (y) En wat jammer dat de hond nu zo laat pas kennismaakt met hondenschool/cursus/socialisatie..
Cursus is niet enkel voor socialisatie trouwens maar ook voor het opbouwen van een vertrouwensband,samenwerking,contact tussen eigenaar en pup,zelfvertrouwen en zelfbeheersing.. tenminste,als het een goede,positieve hondenschool betreft die zonder correcties en dwang werkt..

Wat een stomme reactie van die trainer!

Volgens mij werkt Lady bij een hondenschool in Eindhoven, wellicht kan je eens contact met haar opnemen?

Klopt, ik werk bij een hondenschool in Eindhoven.. En ik schrik echt enorm van je verhaal!

Mijn hemel..die hond op zn rug smijten, nek grijpen..schreeuwen.. om te huilen

Mag ik vragen welke hondenschool dit was? Want hier schrik ik wel heel erg van. Ik dacht dat de meeste hondenscholen in Eindhoven wel vrij positief trainden.


Cantouch, ik heb zelf een hond met uitvalgedrag uit angst en ik kan je wat goede gedragstherapeuten aanraden en natuurlijk ben je welkom op de hondenschool waar ik werk. Je kan daar ook gewoon een keer meekijken als je wil. Er is genoeg individuele begeleiding, honden met meer moeite met andere honden kunnen zelfs op afstand van de groep meetrainen en er word nooit fysiek gestraft!

Ik zal je even en priveberichtje sturen als je interesse hebt? Dan kan ik je wat meer uitleggen en misschien kunnen we wat tips uitwisselen mbt het uitvalgedrag?

Heel heftig dit! Waarom wilden jullie hier zo graag bij??

Nog een dingetje;
Ik doe al een hele tijd sociale wandelingen..en mijn hond heeft daar enorm veel profijt van.
Ik kan je zoiets ook aanraden, heeft bij ons enorm geholpen.

Zelf ben ik in opleiding tot trainster en wil overigens zelf ook proberen in mijn buurt wat sociale wandelingen op te zetten.


Verder; het is een groot misverstand dat honden en pups altijd goed met elkaar overweg moeten gaan. Sterker nog, er zijn honden die specifiek gewoon echt niks met pups hebben. Voor veel honden zijn jonge pups veel te druk. Op de cursus bij ons zit een herplaatser uit het asiel, echt een schat van een hond, maar heeft totaal niks met pups. Echt niet vreemd, alleen wel iets om rekening mee te houden en aan te werken.

Hoi Lady,

Ik hoor graag meer van je! Ik stuur je even een privéberichtje. Ik weet niet wat de regels zijn m.b.t. het benoemen van een hondenschool en privacy dus dat doe ik ook even via dat berichtje. Tot nu toe had ik ook alleen nog maar positieve verhalen gehoord over deze hondenclub mijn eigen ervaring is de eerste negatieve..

Ook die sociale wandelingen lijken me interessant.

Wat erg zeg! Bij mij op cursus straffen de trainers de hond niet maar laten ze de baas dit doen en verbeteren het desnoords door de baas tips en tops te geven. Ik kan me niet eens herinnere dat mijn hond is aangeraakt tijdens de training (alleen vasthouden bij de halsband voor kom voor oid op afstand).

Als ik jou was zou ik weggaan bij de hondenschool waar je nu zit! Hoe kan zo'n school nou een wachtlijst hebben? Maar goed, beter geen training dan deze training!

Je zou je hond weer vertrouwen kunnen geven door te oefenen met een hond en baas die hij al kent en waar hij nog geen slechte ervaring mee heeft.

Bah wat een verhaal zeg en wat een onverantwoordelijke trainer die  zichzelf  hondentrainer/deskundige noemt.

Een hond op de rug smijten...midden in een groep met andere honden en bazen wat een vernedering voor de desbetreffend hond. En ook helemaal geen goede methode om een hond te corrigeren. De hond kan hierdoor nog meer afstand gaan creëren voor honden.

Ik ga mee in Alexandera's verhaal, je hondje is nu in een periode gekomen dat hij echt alles gaat ontdekken. Puberen, hormonen en komt nu ook in een fase ter recht waar hij misschien voor dingen eerder bang gaat worden. Hij moet in jouw vertrouwen krijgen en hij heeft nu 2x een vervelende ervaring meegemaakt waardoor hij zoiets heeft van ik snauw dan blijven de honden wel op afstand.

Ik zie dat nu zelf bij Maylo ook wel, hij is 2x aangevallen door een hond zonder enige reden. Hij snauw(de) ook tegen honden met name als hij aan de lijn zat, waarom? Hij kan aan de lijn niet weg en de enige oplossing is dan uitvallen. Nu wil ik sowieso niet dat hij contact maakt met honden aan de lijn. Als hij los loopt geen probleem, dan kan hij met jan en alle man, maar niet aan de lijn.

En anders ga met iemand wandelen die een stabiele hond heeft, waar je samen mee kan gaan wandelen. Zo laat je zien aan je hond dat er niks engs is aan andere honden.

Veel succes maar zoek a.u.b wel een andere hondenschool

Zelf heb ik ook twee BC, Die allebei een zachte hand nodig hebben qua training, maar een duidelijke correctie hebben ze hier af en toe echt wel even nodig. Ziva heb ik bijvoorbeeld echt weleens plat gelegd, omdat ze maar door bleef gaan. Maar in principe moet je dat niet doen in de buurt van honden die ze niet kennen. In dat opzicht is het idd vreemd dat de trainer het in de groep deed en zeker op zo'n heftige manier. 

Wat ik je zou adviseren is om naar een hondenschool te gaan, waar niet zoveel honden op een veld lopen. Bij Ziva (de jongste) ging ik namelijk ook naar de beste hondenschool in de buurt, maar ik deed haar er geen plezier mee. Ze raakte te veel afgeleid door alle honden en mensen op het veld. Wat ik zelf wel fijn vond bij deze hondenschool is dat je ook leerde naar je hond te kijken en dit heb ik nog meer geleerd toen ik ging schapen drijven met Ziva. (Bij schapen drijven, moet je ook van te voren even kijken waar je traint aangezien iedereen een andere manier van leren heeft :) )

Ik zou hem overigens niet laten castreren, want het is nu nog een puber. Ik zou eerst gewoon kijken of het gedrag om te buigen is. Wat ik probeer te doen om het focussen te doorbreken, is iets waar die heel gefocust op is, zoals de tennisbal te voorschijn te halen en dan de andere kant op proberen te lopen. Dan zeg ik eerst heel streng "nee" en vervolgens zeg ik "kijk eens!" met een vrolijke stem en dan laat ik de bal zien en wanneer de andere hond uit het zicht is geef ik de bal als beloning en zeg ik "goed zo!"

En zo'n hondenschool ga je vier maanden op wachten??? Ik vraag me af wat je reden daarvoor was.

Ik zou maar snel een andere zoeken, waar ze wel met hun tijd mee zijn gegaan en geen methodes uit het jaar kruik mee toe passen...